Achtergrond

De reuzendatabank krijgt een nieuw jasje!

De nieuwe reuzendatabank is binnenkort te raadplegen op de website van Histories vzw: https://historiesvzw.be

Reuzengebruiken

Reuzen zijn net als mensen. Letterlijk. Velen van hen staan officieel ingeschreven in het bevolkingsregister. De meeste reuzen zijn bovendien gedoopt en stappen - wanneer de tijd rijp is - in het huwelijksbootje met een andere gigant. Ze dansen volgens bepaalde patronen, hebben elk hun eigen lied en worden in leven gehouden door honderden enthousiaste vrijwilligers. De eerste reuzen doken op in katholieke processies aan het einde van de 14de eeuw. Door de eeuwen heen veranderden ze een aantal keren grondig van functie. Ook de reuzengebruiken evolueerden mee met hun tijd. In wat volgt lichten we een aantal hedendaagse reuzengebruiken toe.

Reuzen in de wereld: EUROPA

Dankzij het werk van heel wat historici en etnologen kunnen we met zekerheid zeggen dat de eerste Europese reuzenpoppen dateren uit de veertiende eeuw. Ze kwamen bijna overal voor. Vanaf de zestiende eeuw kregen de Europese reuzen te kampen met verbodsbepalingen van Kerk en Staat. In Nederland bijvoorbeeld zorgde de Reformatie voor het verdwijnen van heel wat reuzen. Het frivole van de reuzen paste niet bij de protestantse soberheid. Ook de tegenbeweging van de Katholieke Kerk – de Contrareformatie – had het niet begrepen op de grote poppen die ze omschreven als heidense monsters. Als gevolg werden de reuzen in heel wat landen uit religieuze optochten geweerd. Ook de opkomst van het rationalisme, de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen deden de reuzencultuur geen goed. In de 19de eeuw kwamen de reuzen met mondjesmaat terug, maar op de grote heropleving was het toch wachten tot na de Tweede Wereldoorlog. Opmerkelijk is wel dat de reuzencultuur maar in een aantal delen van Europa volledig is opgeflakkerd. De hedendaagse Europese reuzencultuur concentreert zich voornamelijk in België, Spanje, Frankrijk en Portugal. In die landen is het gebruik vrij algemeen verspreid. Maar ook in Nederland, Andorra, Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Duitsland, Italië, Griekenland, Hongarije, IJsland, Ierland, Malta, Polen, Slovenië, Roemenië, Rusland en Zwitserland zijn er hier en daar regio’s met reuzen.

Reuzen in de wereld: Latijns-Amerika

Grote delen van Latijns-Amerika waren ooit Portugese of Spaanse kolonies. De reuzentradities in onder andere Argentinië, Bolivië, Brazilië, Colombia, Costa Rica, Cuba, Chili, de Dominicaanse Republiek, Ecuador, El Salvado, Guatemala, Haïti, Honduras, Mexico en Venezuela vertonen dan ook veel gelijkenissen met de Spaanse en Portugese gebruiken. Zo worden de reuzen er vaak begeleid door cabezudos (grote hoofden), iets wat bij ons veel minder gebruikelijk is. Of de Latijns-Amerikaanse volkeren al voor de komst van de Europeanen al optraden met reuzenpoppen is niet echt duidelijk.

Reuzen in de wereld: AZIË

In Azië spelen reuzen een rol in het culturele leven van sommige groepen in Bhutan, Cambodja, China, Indië, Israël, Japan, Myanmar, Nepal, de Fillipijnen, Taiwan en Thailand. De gebruiken verschillen van land tot land en van streek tot streek.

Reuzen in de wereld: Afrika

In het continent Afrika vind je op heel wat plaatsen mensen die rondgaan met reuzenpoppen of die reuzenhoofden dragen. Zo vind je reuzengebruiken in Algerije, Benin, Burkina Faso, Kameroen, Ivoorkust, Kongo, Gambia, Guinee-Bissaun Kenia, Mali, Marokko, Nambinië, Nigeria, Senegal, Sierra leone, Togo, Oeganda, Zambia en Zimbabwe.

Reuzen maken

De traditie wil dat reuzen niet gemaakt, maar ‘geboren’ worden. Aan hun zogenaamde ‘geboorte’ gaat natuurlijk heel wat ambachtelijk werk vooraf. Lieve Lieckens is mandenvlechtster en één van de weinige mensen in ons land die reuzen maakt. Zij vertelde met veel enthousiasme hoe het voor haar allemaal begon.

In de ban van de reus

Reuzen kennen we natuurlijk allemaal. Deze wonderlijke wezens duiken dan ook in tal van oude verhalen, sagen en legenden op. Uit de Griekse mythologie herinneren we ons bijvoorbeeld Atlas, die de wereld op zijn schouder droeg, en in de Bijbel krijgt David de reus Goliath klein. Ook nu nog maken geregeld nieuwe reuzen hun entree. Heel wat mensen zullen je bijvoorbeeld meteen kunnen vertellen wie de GVR* is en ook halfreus Hagrid uit de Harry Potter-verhalen is zeker geen onbekende.