In de kijker februari 2013

Gaat het over Ierland, dan denken we bijna automatisch aan Guinness en klavertjes. Nog zo’n alom bekend symbool van de Ierse cultuur is Saint Patrick’s Day, de nationale feestdag van de Ieren. Via het wereldwijde netwerk van Ierse pubs wordt Saint Patrick’s Day al lang niet meer uitsluitend in het thuisland gevierd. Op 17 maart kleuren ook elders steden en wijken groen. In België kent het feest eveneens een groeiende groep aanhangers. Sinds enkele jaren trekt ook door Brussel een heuse Saint Patrick’s Day Parade. Op dit moment zijn de voorbereidingen daarvan volop aan de gang. LECA blonk zijn Engels op en pakte de telefoon voor een geanimeerd gesprek met organisator Denis J. Buckley. 

Dag Denis. Kan jij om te beginnen even toelichten wat de legende achter Saint Patrick’s Day is?

Eigenlijk gaat het niet om een legende, maar om een waargebeurd verhaal. Patrick leefde in de vijfde eeuw na Christus in het Welsh-Engelse grensgebied. Hij werd gevangengenomen en naar Noord-Ierland gebracht. Tijdens zijn gevangenschap leerde hij Iers spreken en raakte hij vertrouwd met de lokale gebruiken en gewoonten. Na verloop van tijd wist Patrick te ontsnappen. Hij trok naar Frankrijk om er tot priester opgeleid te worden. Uiteindelijk werd hij tot bisschop benoemd en naar Ierland uitgestuurd om mensen te bekeren. Omdat hij de taal kende en de Keltische tradities incorporeerde in de christelijke leer, had hij daarbij erg veel succes. Volgens de overlevering stierf Patrick op 17 maart 461. Sindsdien wordt zijn sterfdag jaarlijks herdacht. Aanvankelijk ging het om een kerkelijke feestdag, maar 100 jaar geleden werd Saint Patrick’s Day als een wettelijke feestdag aangeduid. Het feest wordt hoe dan ook door alle Ieren gevierd.  

Welke symbolen horen bij het vieren van  Saint Patrick’s Day?

Het symbool dat mensen bij uitstek met Ierland associëren, is de shamrock. De link met Saint Patrick gaat terug op een geniale vondst: hij gebruikte het plantje namelijk om de heilige Drievuldigheid op een begrijpelijke manier uit te leggen aan de ongeletterde bevolking. De shamrock telt namelijk 3 blaadjes, die dan symbool stonden voor de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Een shamrock mag dan ook niet verward worden met de klaver, die uit 4 blaadjes bestaat.

Is de shamrock meteen ook de reden waarom alles groen kleurt op 17 maart?

Dat heeft er inderdaad mee te maken. 17 maart valt min of meer samen met het begin van de lente. In Ierland betekent dat dus dat de groene landschappen die zo kenmerkend zijn voor ons land opnieuw tot bloei komen. Overal duiken dan shamrocks op en mensen plukken ze om ze op de boord van hun jas te dragen. Wat heel bijzonder is, is dat dit gebruik ook in het buitenland stand houdt. In de loop der eeuwen zijn vele Ieren gemigreerd. Door het feest te blijven vieren houden ze de band met het thuisland in stand. In de aanloop naar 17 maart worden vanuit Ierland dan ook massaal shamrocks gestuurd naar familieleden die elders een leven opgebouwd hebben. Daar komt echt wel een beetje inventiviteit aan te pas: om ze te verzenden zijn gaandeweg speciale doosjes ontwikkeld. Met zo’n box kunnen de plantjes met wortel en al op de post en leven ze dus nog als ze op hun bestemming afgeleverd worden.

Klopt het dat blauw oorspronkelijk eveneens een rol speelde bij het feest?

Inderdaad. Dat blauw was echter de koninklijke kleur en kon bijgevolg maar door een kleine groep gedragen worden. Het groen daarentegen was wel een kleur voor iedereen. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat deze kleur het blauw al gauw ging vervangen. Ook nu nog is het groen immens populair op Saint Patrick’s Day: we dragen dan groene kleren, hangen groene versieringen op en drinken zelfs groene Guinness!

Uiteraard zijn we ook razend benieuwd naar hoe het zit met de Saint Patrick’s Day Parades. Hoe gebruikelijk zijn dergelijke optochten?

Zo goed als iedere Ierse gemeente heeft een eigen versie van de Saint Patrick’s Day Parade, maar ook buiten Ierland hebben de optochten ter ere van onze patroonheilige een stevige voet aan de grond. De allereerste Saint Patrick’s Day Parade zou in 1737 uitgegaan zijn in Boston. Tot op vandaag is dat de grootste parade die bestaat. Ook in New York riep de Ierse gemeenschap al vrij snel een parade in het leven: de eerste editie daar had plaats in 1766. Opmerkelijk is dat pas sinds 1995 ook in Dublin een grote optocht uitgaat. Voordien hadden alle wijken van onze hoofdstad elk een eigen kleine parade. Halverwege de jaren 1990 werd beslist om die alle samen te voegen in één grote optocht. In Ierland staat Saint Patrick’s Day informeel gelijk aan de start van het toeristische seizoen. De link met parades ligt natuurlijk voor de hand, want overal brengen ze veel volk op de been. En dit jaar mogen in Ierland wellicht extra veel kijklustigen verwacht worden!

Wat is de reden daar dan voor?

Wel, 2013 is in Ierland uitgeroepen tot het jaar van The Gathering. Zoals iedereen weet, heeft de economische crisis Ierland hard getroffen. The Gathering is een van de programma’s die bedacht werden in het kader van het herstel van het land. De bedoeling van het hele project is om mensen met Ierse roots -  tijdelijk of permanent - te laten terugkeren naar hun land van herkomst. Met het oog daarop worden een heel jaar lang overal in Ierland activiteiten georganiseerd om de Ierse gebruiken en gewoonten in de verf te zetten. De Saint Patrick’s Day Parades kunnen daar zeker ook in gekaderd worden. Via dit alles wordt opnieuw benadrukt dat de Ierse nationaliteit echt iets is om trots op te zijn. Bovendien haalt The Gathering niet alleen de sociale banden aan: via inkomsten uit toerisme kan ook de economie aangezwengeld worden, en dat is precies wat het land nu nodig heeft.  

Vanwaar kwam eigenlijk het idee om ook in Brussel een parade op te starten?

Zo’n 10 jaar geleden ben ik naar Brussel gekomen om te werken bij een van de instellingen van de Europese Unie. Al vrij snel na mijn aankomst merkte ik dat er heel wat Ieren in Brussel leven, maar dat wij als groep niet erg zichtbaar waren, en dat in tegenstelling tot andere landen van de EU. In 2006 schreef ik daarom al een keer een artikel waarin ik opperde om daar met een Saint Patrick’s Day Parade iets aan te doen. Uit de reacties daarop bleek dat mensen wel graag een optocht wilden, maar dat er tegelijk te veel praktische bezwaren waren om die georganiseerd te krijgen. In 2008 barstte in Ierland de crisis in alle hevigheid los en werd gauw duidelijk dat er voor iedereen daar erg lastig tijden zouden aanbreken. Ik bedacht toen dat een parade wel eens een belangrijk middel kon zijn om de moraal onder de Ieren hier hoog te houden. Mede daardoor hadden we in 2009 voor het eerst Brusselse Saint Patrick’s Day Parade. Sindsdien is er elk jaar eentje uitgegaan.

Was de parade hier meteen een schot in de roos?

Aanvankelijk was het wel even afwachten wat het zou worden. We wisten natuurlijk wel hoe succesvol de parades waren in andere landen met een grote Ierse diaspora, maar konden niet meteen inschatten of dat hier ook zo zou zijn. Ierland is natuurlijk niet zo heel ver weg van hier en daarom is het niet ongebruikelijk dat mensen op 17 maart naar daar vliegen om bij hun familie te zijn. Om die reden hebben we onze Saint Patrick’s Day Parade hier tot nu toe altijd op de zondag voor 17 maart georganiseerd. We wisten ook niet hoe groot de betrokkenheid zou zijn van de Ieren die hier in die periode wel bleven. Velen van hen zijn hier immers omwille van hun werk en worden daar zo door in beslag genomen, dat ze weinig tijd overhouden voor sociale activiteiten. Gelukkig konden we hoe dan ook al van bij de eerste jaargang op de nodige belangstelling rekenen en sindsdien is het aantal mensen dat met ons meeviert, ieder jaar gegroeid. 

Hoe ziet het programma op de dag van het feest er uit?

Naar goede gewoonte beginnen we met een pre-parade Irish breakfast in The Old Oak Pub. Op het menu staan dan typische gerechten zoals worstjes, bacon, toast, eieren en gegrilde tomaten. Het komt ons sowieso goed uit om hartig te starten, want in de loop van de dag drinken we al eens graag een Irish coffee. (lacht) Weet je trouwens hoe dat drankje ontstaan is?

Geen idee, maar we zijn zeker benieuwd!

Daarvoor moeten we terug naar de tijd van de trans-Atlantische vluchten in de jaren 1940. Als je toentertijd het vliegtuig nam, kon er nog zo veel verkeerd gaan dat het helemaal niet zeker was dat je je bestemming werkelijk zou bereiken. Veel mensen zaten dus met de nodige schrik op het vliegtuig. Nu hadden Ieren al lang de gewoonte om behalve wat suiker, ook een goede scheut whiskey aan hun koffie of thee toe te voegen. Op een van de vluchten was er ook eens een chef aan boord. Die kwam op het idee om verse slagroom op te kloppen en die bovenop de koffie te lepelen. Het drankje viel zo in de smaak, dat het al snel niet alleen meer op het vliegtuig gedronken werd. Ook op 17 maart hoort Irish coffee er zeker bij.

Juist! Wat gebeurt er na het ontbijt?

Nadat we samen gegeten hebben, is het tijd om de ‘baton’ aan de Parade Marshal te overhandigen. Dat is een staf die gesneden is uit hout dat groeide op de heuvels die uitkijken op de haven van Rathmullan, in het graafschap Donegal. De baton staat symbool voor de Flight of the Earls in 1607. Na hun vlucht kwamen de graven indertijd in Leuven terecht, waar ze een Iers College oprichtten. Tegelijk verwijst de baton dus ook naar de historische relaties tussen Ierland en België. De Parade Marshal draagt hem als een ereteken. Voor de functie van Parade Marshal kiezen we jaarlijks iemand anders, en dat hoeft niet noodzakelijk een Ier te zijn. Wel gaat het altijd om iemand die een bijzondere bijdrage geleverd heeft aan het maatschappelijk middenveld in België, Ierland of Europa, of die zich sterk inzet voor de Ierse cultuur of het welzijn van de Ierse diaspora in Europa. Verder kan de eer ook te beurt vallen aan Ieren die een grote wetenschappelijke, zakelijke, humanitaire rol spelen of helpen bij het in stand houden van de wereldvrede. En daarna is het dus tijd voor de parade zelf.

Hoe is die parade opgebouwd?

Zelf spreken we van de Saint Patrick Day’s Parade van Landen en Regio’s. Het belangrijkste is dat het altijd een echte people’s parade is. Iedereen komt dan samen in het Jubelpark en we dragen allemaal groene outfits. Verder zijn er ook steeds dansgroepen en pipers bij. In groep lopen we dan helemaal rond het park. Aansluitend op de optocht volgt ook een family and sports day. Eerlijkheidshalve moet ik er wel bijzeggen dat we dit jaar iets minder groots uitpakken dan bij de voorgaande edities. Dit jaar wordt namelijk ook 40 jaar Europese Unie gevierd, en dat onder het voorzitterschap van Ierland. In het kader daarvan worden een heleboel officiële activiteiten georganiseerd en we willen daar geen concurrentie voor zijn.

Jullie programma is hoe dan ook goed gevuld.

Zeker! Behalve de optocht en het familiegedeelte plannen we ook nog een Saint Patrick’s Day concert met Dénes Dosztán in de Sint-Gorikshallen. Ook onze Irish in Europe Art and Photo Exhibition heeft op die locatie plaats. Deze tentoonstelling is eveneens aan de Saint Patrick’s Day viering gekoppeld, en loopt van 7 maart tot 28 april 2013. Het centrale thema ervan is ‘Cork meets Brussels’ – ‘Brussels meets Westport’. Zowel het concert als de tentoonstelling hebben trouwens hetzelfde doel als de parade in het Jubelpark: Ierland en Brussel dichter bij elkaar brengen binnen Europa. 

Op welk publiek mikken jullie met de Saint Patrick’s Day viering?

Uiteraard zijn er altijd flink wat Ieren aanwezig, maar iedereen - met wat voor achtergrond of nationaliteit dan ook - is even welkom. Ons werkingsbudget is weliswaar beperkt, maar we proberen het feest vooraf altijd wel de nodige publiciteit te geven. Zo hangen we bijvoorbeeld aankondigingen op, verspreiden we berichten via de Brusselse media en maken we natuurlijk ook gebruik van internet om mensen op de hoogte te brengen. Natuurlijk is ook het netwerk van Irish pubs een zeer belangrijk kanaal om mensen te bereiken. Sinds de Ierse migratie op gang kwam zijn overal ter wereld zulke cafés geopend. Als ontmoetingsplaatsen zijn ze daardoor van enorm belang en krijgt iedereen – Iers of niet - er een warm welkom. Toch blijken het ook voor Irish pubs  moeilijke tijden. Tot onze grote spijt hebben we moeten vaststellen dat het afgelopen jaar alleen al er 4 pubs in Brussel hun deuren moesten sluiten. Voor het sociale netwerk van de Ierse gemeenschap komt dat natuurlijk neer op een groot verlies.

We hebben het eigenlijk nog niet gehad over de organisatorische kant van de feestelijkheden. Hoe zit dat?

Wel, die is dus in handen van de Irish in Europe Association. Zelf ben ik voorzitter van deze vereniging. De festiviteiten rond Saint Patrick’s Day zijn maar een klein onderdeel van onze werking. Alles wat we doen, doen we sowieso met dezelfde bedoeling en dat is de vele relaties tussen Ierland, België en de rest van Europa in de verf zetten. Ons uitgangspunt daarbij is ook altijd dat we via het promoten van de Ierse cultuur op een goede manier kunnen bijdragen aan het versterken van de bestaande netwerken.

Slaan jullie daarvoor soms ook de handen in elkaar met andere organisaties?

We hebben gemerkt dat overal in Europa mensen met een Ierse achtergrond bezig zijn met om anderen kennis te laten maken met Ierse gewoonten en gebruiken. Dergelijke groepen contacteren ons ook geregeld voor advies of informatie. Het is dan ook daaruit dat het idee groeide om een Europese organisatie op te richten, die overal lokale afdelingen heeft. Zelf noemen we zo’n plaatselijke groep een chapter. Via deze structuur willen we bijdragen aan de verdere integratie. Dat willen we dan doen door bijvoorbeeld cursussen aan te bieden, om mensen onze taal of onze dansen te leren. Een van de hindernissen op ons parcours is natuurlijk dat we op dit moment nog een echte vrijwilligersorganisatie zijn. Dat we voorlopig nog geen vaste stek hebben waar we mensen kunnen ontvangen of van waaruit we onze dagelijkse werking coördineren, maakt het ons wel wat moeilijk. Op termijn willen we dat oplossen via subsidies en sponsoring, maar zover zijn we op dit moment dus nog niet. Wie zelf zin heeft om ergens in Vlaanderen een lokale afdeling op te starten, mag mij trouwens altijd contacteren. Helpende handen zijn zeker nog welkom. Iers zijn is absoluut geen voorwaarde; de integratie willen bevorderen wel.   

Tot slot nog dit: waarom blijven Ieren in het buitenland volgens jou de tradities van hun thuisland eren?

De Ierse diaspora is erg groot; er zijn 70 miljoen mensen waarvan de wortels in ierland liggen. Het nastreven van vrijheid en rechtvaardigheid is voor Ieren altijd erg belangrijk geweest. Dat zo veel Ieren in de loop van de geschiedenis Ierland verlaten hebben, betekent echter niet dat er niet langer een band is met het thuisland. Volgens mij is de reden dat we onze tradities ook elders in stand blijven houden dan ook dat zo onze Ierse identiteit bevestigd wordt. Onze tradities maken ons bewuster van onze afkomst en Ierse roots hebben is volgens mij zeker iets waar we trots op mogen zijn. Ons gevoel voor humor alleen al is bijvoorbeeld heel typisch. Door de eeuwen heen hebben de Ieren erg weinig vijanden gemaakt en overal waar we kwamen, hebben we ons vlot geïntegreerd.  Anderen laten kennis maken met onze tradities heeft daar zeker ook een rol in gespeeld, en vandaag zien we het nog steeds als een manier om mensen dichter bij elkaar te brengen.

Een mooie gedachte om bij af te sluiten! Hartelijk bedankt voor deze boeiende inkijk in de feestelijkheden rond Saint Patrick’s Day en veel succes op 17 maart!

Meer info
www.meetup.com/Irish-in-Europe
www.brussels-st-patricks-day-parade.be
info@irish-in-europe.eu